VCA info

Wat is VCA?

Daar waar de wetgever vroeger de aandacht van de ondernemingen voornamelijk gericht hield op de veiligheid en de gezondheid van de eigen werknemers, heeft de Wet Welzijn van 4 augustus 1996 het gezichtsveld verruimd naar het werken met derden. In deze situaties moeten er immers duidelijke afspraken gemaakt worden teneinde de veiligheid, de gezondheid en het welzijn van alle betrokkenen te vrijwaren. De opdrachtgever moet erop toezien dat de opdrachtnemer (de aannemer of contractor) bij het uitvoeren van de werken de nodige preventiemaatregelen in acht neemt. Daarnaast heeft elke opdrachtgever ook de plicht om onveilige aannemers te weren. Hoe dit alles moet gebeuren, vermeldt de Wet niet. Het is aan de opdrachtgever om hiervoor de gepaste manier te zoeken.

Eén van de mogelijkheden die hij heeft, is een beroep doen op aannemers die een label, attest of certificaat hebben dat het toepassen van een veiligheidszorgsysteem aantoont. Er zijn verschillende veiligheidszorgsystemen ontwikkeld die de aannemers de mogelijkheid bieden aan te tonen dat zij de noodzakelijke preventiemaatregelen in acht nemen zodat de risico’s voor hun eigen werknemers en voor deze van de opdrachtgever tot het minimum beperkt worden. Zo werd in Nederland onder impuls van petrochemische bedrijven het VCA-systeem ontwikkeld.

Dit systeem richt zich in de eerste plaats tot de aannemers die meer risicovolle activiteiten uitvoeren. VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) is een certificatieproces waarbij een certificatie-instelling op basis van een doorlichting van het bedrijf en zijn werklocaties nagaat of de aanvrager voldoet aan de beoordelingscriteria voor certificatie van VCA. Sinds 1 september 1999 is ook een Belgische VCA-structuur operationeel met het Uitvoerend Comité van Deskundigen (UCvD) als centraal orgaan. De Belgische VCA-beheersorganisatie opereerde eerst nog onder de koepel van de vzw BeSaCC-VCA en vanaf 2004 onder de naam vzw Contractor Safety Management.

BeSaCC-attest of VCA-certificaat?

Elke onderneming waarvan de werknemers in een andere onderneming werken moeten uitvoeren, heeft baat bij het behalen van een attest of een certificaat. De keuze tussen een VCA-certificaat en een BeSaCC-attest hangt af van verschillende factoren zoals de eisen gesteld door de opdrachtgever, de aard van de risico’s of de eigen mogelijkheden van het bedrijf. De vzw BeSaCC-VCA streeft naar een zo groot mogelijke complementariteit tussen beide systemen zonder afbreuk te doen aan de eigenheid van BeSaCC of VCA. De gehanteerde criteria zijn sterk gelijklopend en een overlegplatform ziet erop toe dat de criteria bij elkaar aansluiten. Het verschil ligt vooral in het proces waarbij VCA een doorlichting door een certificatie-instelling vereist. VCA is daarom eerder bedoeld voor bedrijven waarvan de uitvoerende werkzaamheden bij opdrachtgevers een verhoogd risico inhouden. BeSaCC is vooral bestemd voor uitvoerende werkzaamheden met minder belangrijke risico’s. Het BeSaCC-attest kan ook gezien worden als een eerste stap naar certificatie. VCA certificatie is bedoeld voor bedrijven die werkzaamheden uitvoeren met verhoogd risico in een risicovolle omgeving (werkzaamheden in fabrieken, installaties, werkplaatsen en projectlocaties). Zie ook verder bij toepassingsgebied. Het onderscheid tussen belangrijke en minder belangrijke risico’s is niet duidelijk te maken en een afbakening naar sectoren al helemaal niet. De opdrachtgevers houden daarom bij het opleggen van eisen best rekening met de eigenheid van de contractors en laten eventueel de keuze voor BeSaCC of VCA aan de contractor zelf.

Waarvoor is VCA NIET bedoeld?

Aanvullend op wat hierboven is gezegd, is wel duidelijk dat VCA in elk geval NIET bedoeld is voor volgende activiteiten of soorten ondernemingen:

• Studie-, project-, coördinatie en engineeringbureaus
• Zelfstandigen
• Uitzendondernemingen (ter beschikking stellen werknemers met overdracht van gezag). Hiervoor is VCU bedoeld.

Door de structuur en de inhoud van de checklist is certificatie hiervoor niet mogelijk of niet zinvol (bijv. geen echte machines, geen werknemers, enz.). Toch VCA eisen voor deze activiteiten dwingt de bedrijven en de certificatie-instellingen tot kunstgrepen en afwijkende interpretaties van de VCA-checklist en ondermijnt zo het systeem.

Drie certificatieniveaus

Bij VCA certificatie worden drie niveaus onderscheiden:
1) VCA* Gericht op de directe beheersing van VGM tijdens het uitvoeren van werkzaamheden op de werkvloer, zonder inschakeling van onderaannemers.
2) VCA** Gericht op de directe beheersing van VGM tijdens het uitvoeren van werkzaamheden op de werkvloer, alsmede op de VGM-structuur (o.a. VGM-beleid, VGM-organisatie en verbetermanagement).
3) VCA petrochemie Gericht op de directe beheersing van VGM tijdens het uitvoeren van werkzaamheden op de werkvloer, op de VGM-structuur (o.a. VGM-beleid, VGM-organisatie en verbetermanagement), alsmede op specifieke aanvullende eisen voor de petrochemie.

Toepassingsgebied voor VCA*, VCA** en VCA petrochemie

VCA certificatie was en is bedoeld voor bedrijven die werkzaamheden uitvoeren met verhoogd risico in een risicovolle omgeving (werkzaamheden in fabrieken, installaties, werkplaatsen en projectlocaties), zoals:

• werktuigbouwkundige activiteiten
• elektrotechniek en procesbesturing
• bouwkundige werkzaamheden
• civieltechnische activiteiten
• overige technische diensten, zoals:
– isolatie
– steigerbouw
– industrieel reinigen
– stralen/conserveren
– verticaal transport

Waar VCA* primair bedoeld is voor onderaannemers en VCA** voor hoofdaannemers heeft ook VCA petrochemie een specifieke doelgroep. VCA petrochemie is bedoeld voor bedrijven of organisatorische onderdelen daarvan die werkzaamheden verrichten aan (petro-) chemische installaties. Het is dus absoluut niet zo dat elke hoofdaannemer werkzaam in de (petro-) chemie het VCA petrochemie certificaat moet hebben. Het gaat vooral om die bedrijven die én met onderaanneming werken én grotere complexe projecten onder handen nemen aan de (petro-) chemische installaties. Voor opdrachtgevers die aan hun aannemers het VCA petrochemie certificaat willen gaan vragen, is een specifieke richtlijn opgesteld met randvoorwaarden voor het opleggen van het certificaat en voldoende tijd voor de aannemers om een aantal nieuwe elementen van de VCA petrochemie te ontwikkelen en te introduceren.

VCA criteria

De nieuwe VCA versie 2017/6.0 is op 2 april 2018 in voege getreden. VCA 2017/6.0 stelt veiligheid nog meer centraal, bevat verbeteringen op het gebied van de werkplek en veilig gedrag en zorgt voor meer duidelijkheid en betrouwbaarheid voor de keten. Ook is er nu één schema voor Nederland en België, zonder eigen accenten.De nieuwste VCA versie is ontstaan na een intensieve dialoog tussen de verschillende betrokkenen. Niet alle wensen en commentaren zijn hierbij gehonoreerd, maar het uiteindelijke resultaat ligt er nu.

Op hoofdlijnen kent VCA 2017/6.0 vijf grote verbeteringen:

1. Terug naar de basis

Veiligheid komt nog meer centraal te staan. Door strakker te formuleren en te ontdubbelen, hebben we het aantal eisen verminderd. De eisen die overblijven hebben we logischer gestructureerd. Vergeleken met de vorige VCA-versie is er minder aandacht voor milieu.

2. Werkplek: meer aandacht voor de praktijk

We hebben de onderdelen van de VCA die over de werkplek gaan, aangescherpt op basis van de laatste inzichten en feedback van gecertificeerde bedrijven. De onderdelen sluiten nu beter aan bij de veiligheidspraktijk van vandaag. Ook is er meer tijd ingeruimd voor audits op de werkplek.

3. Gedrag: ruimte voor maatwerk

Ieder bedrijf is anders. Wat bij de een werkt als het gaat om het stimuleren van veilig gedrag, hoeft bij de ander (nog) niet op die manier te werken. Het vakgebied gedragsbeïnvloeding is bovendien volop in ontwikkeling en bedrijven moeten de kans krijgen om op die ontwikkelingen in te spelen. Daarom komt er meer ruimte voor een maatwerkaanpak van de gedragsaspecten van VCA. Het observatieprogramma uit de vorige VCA-versie is vervangen door een programma voor VGM-bewustzijn en -gedrag, dat verplicht is voor VCA**-bedrijven.

4. Meer duidelijkheid en betrouwbaarheid voor de keten

We hebben de positie van de zzp’er binnen de VCA verduidelijkt. Door meer must-vragen op te nemen voor het certificatieniveau VCA*, verhogen we de betrouwbaarheid van partijen aan het begin van de keten. Ook moeten inhurende partijen (meestal VCA**- en VCA Petrochemie-bedrijven) onderaannemers op meer punten toetsen dan nu het geval is.

5. VCA en andere landen: meer gelijkwaardigheid en betere toepasbaarheid

Met de komst van VCA 2017/6.0 is er één schema voor Nederland en België. Deze landen leggen geen eigen accenten meer. We hebben de nieuwe versie zo ingericht dat ook andere landen deze makkelijk kunnen gebruiken, met een duidelijke ondergrens van wat zij precies moeten regelen.